|
Tai Biến Mạch Máu
Não - Nỗi Lo Toàn Cầu
VIỆT HÀ RFA
“…Theo thống kê
của Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ, trên thế giới, cứ
6 người thì có một người sẽ bị tai biến mạch máu
não ít nhất một lần trong đời. Tai biến mạch máu
não cũng được coi là một trong các nguyên nhân
gây tử vong cao. Tuy nhiên đây lại là căn bệnh
hoàn toàn có thể dễ dàng phòng tránh...”
 Phần
âm thanh
Những dấu hiệu dễ
bị bỏ qua
Một sáng cách đây
khoảng 2 năm, ông Lý Kiến Trúc, 65 tuổi, một nhà
báo ở tiểu bang California, thức dậy như thường
ngày trong tư thế ngủ quen thuộc một tay vắt
trên trán và một tay để sau đầu. Nhưng hôm ấy,
khác với mọi ngày, ông thấy cánh tay trái của
mình tê tê một cách khác thường khi thức giấc.
Nghĩ chắc do thói quen để tay sau đầu là nguyên
nhân gây ra tê tay, ông vẫn đi làm bình thường
và không để ý đến triệu chứng khác thường. 6
tiếng sau, cảm giác tê tăng dần, ông Trúc chóng
mặt và ngã xuống sàn bất chợt. Ông được đưa ngay
vào bệnh viện cấp cứu. Kết quả mà bác sĩ thông
báo cho gia đình sau đó là ông bị tai biến nghẽn
mạch máu não. Kinh nghiệm này làm ông Trúc không
bao giờ quên và theo ông đây là kinh nghiệm quý
báu không chỉ đối với riêng ông: “…Cái kinh
nghiệm cho mình biết là cảm giác tê dại trong
người, từ tay đến chân thì đó là triệu chứng của
tai biến mạch máu não. Có thể sự nghẽn mạch máu
từ não nó lan truyền đến tay trái hoặc chân trái
hoặc là tay phải hoặc chân phải, thì chúng ta
phải vào bệnh viện để xét nghiệm ngay… Mọi người
nên lấy đó làm kinh nghiệm. Khi có cảm giác như
vậy thì bất cứ giá nào cũng phải vào bệnh viện
ngay lập tức càng nhanh càng tốt”.
Tai biến mạch máu
não là một căn bệnh khá phổ biến hiện nay.
Theo thống kê của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, trên
thế giới cứ 6 người thì có 1 người sẽ bị tai
biến mạch máu não trong đời. Trên thế giới, cứ 6
giây thì có một người chết vì bị tai biến mạch
máu não.
Bác sĩ Ralph
Sacco, phát ngôn viên của Hiệp hội tim mạch Hoa
Kỳ cho biết: “…Tai biến mạch máu não có thể
xảy ra với bất cứ người nào và vào bất cứ lúc
nào, tuy nhiên chúng thường dễ xảy ra khi người
ta lớn tuổi. Có nhiều nhân tố có thể dẫn đến tai
biến mạch máu não. Một số có thể điều trị được
ví dụ như cao huyết áp, tiểu đường và mỡ máu”.
Nói về nguyên nhân
khiến tai biến mạch máu não trở nên phổ biến
trên thế giới hiện nay, bác sĩ Ralph Sacco giải
thích: “Tai biến mạch máu não bây giờ phổ
biến bởi các nguyên nhân,
thứ nhất là người ta già đi, thứ hai là chúng ta
đã không làm tốt việc giữ sức khỏe cho mọi
người. Vẫn còn quá nhiều người hút thuốc, rất ít
người chú ý đến trọng lượng cơ thể mình. Chế độ
ăn là một vấn đề tại các nước phát triển và các
nước đang phát triển. Chúng ta cần phải làm
nhiều hơn nữa để cải thiện cách sống của chúng
ta để cải thiện tình hình. Huyết áp cao là một
yếu tố hoàn toàn có thể kiểm soát được và là một
yếu tố quan trọng dẫn đến tai biến mạch máu não.
Còn quá nhiều người không biết huyết áp của mình
là gì và kể cả nếu họ có biết thì họ cũng không
kiểm soát nó tốt”.
Trước khi bị tai
biến mạch máu não, ông Trúc cũng không biết mình
bị huyết áp cao. Ông cũng không nhớ mình có đi
khám bác sĩ định kỳ thương xuyên hay không. Ông
chỉ cảm thấy rằng cơ thể mình hoàn toàn khỏe
mạnh và bình thường cho đến cái ngày ông phải
vào bệnh viện. Bây giờ nghĩ lại ông cho rằng
mình đã may mắn được cứu chữa kịp thời: “…Nếu
hôm đó chú té xuống mà chỉ cần chậm trễ nửa
tiếng và 1 tiếng đồng hồ nữa thôi thì chắc chắn
hôm nay đã phải ngồi nói chuyện với Việt Hà bằng
xe lăn rồi”.
Tai biến mạch máu
não là gì?
Tai biến mạch máu
não có hai loại chủ yếu đáng chú ý nhất là tai
biến do nghẽn mạch máu não và tai biến do vỡ
mạch máu não. Trong đó loại nghẽn mạch máu não
xảy ra phổ biến hơn cả và phần lớn các tài liệu
hướng dẫn về cách nhận dạng và điều trị cũng chủ
yếu tập trung vào loại này. Ngoài ra cũng có
những người bị tai biến mạch máu não thầm lặng
tức là loại tai biến nhỏ với triệu chứng chỉ kéo
dài không tới 24 giờ đồng hồ rồi tự biến mất.
Loại tai biến này cũng thường không gây ra những
tổn thương lâu dài cho não.
Tai biến mạch máu
não thường xảy ra khi huyết áp của người bệnh
lên quá cao. Thông thường, huyết áp của một
người khỏe mạnh dao động trong khoảng 90/60 mm
Hg đến 140/90 mm Hg tùy theo sức khỏe, giới tính
và thời điểm đo. Tuy nhiên, theo Hiệp hội Tim
mạch Hoa Kỳ, khi huyết áp thường xuyên đến mức
140/90 mm Hg có nghĩa là đã bắt đầu có dấu hiệu
cao huyết áp. Khi huyết áp lên đến trên 180/110
thì cần phải được chăm sóc y tế ngay lập tức để
tránh tai biến mạch máu não.
Vậy cách nhận dạng
tai biến mạch máu não là gì? Bác sĩ Ralph Sacco
cho biết: “Điều quan trọng là phải nhận ra
những dấu hiệu của tai biến mạch máu não. Các
dấu hiệu
của tai biến mạch máu não là dấu hiệu của mặt,
đó là khi mặt bạn bị chảy xuống một bên hoặc bị
yếu một bên, thứ hai là tay bạn khi bạn thấy một
bên tay bị yếu, tiếp theo là nói, khi bạn nói
ngọng hoặc nói líu lưỡi không rõ chữ. Khi có một
trong những dấu hiệu này thì phải nói đến thời
gian, tức là bạn cần phải được chăm sóc y tế
ngay lập tức khi xuất hiện một trong các dấu
hiệu này”.
Phòng tránh và cấp
cứu người bị tai biến mạch máu não
Tai biến mạch máu
não giờ đây xảy ra khá phổ biến và điều quan
trọng là mọi người cần phải được trang bị những
kiến thức cơ bản khi gặp một trường hợp tai biến
đột xuất. Vậy nếu bạn gặp một người bị tai biến
mạch máu não, bạn cần phải làm gì và không nên
làm gì? Bác sĩ Ralph Sacco nói: “Điều quan
trọng nhất là phải đưa người bị tai biến mạch
máu não đến bệnh viện ngay lập tức. Khác với
nhồi máu cơ tim, khi chúng ta có thể cho bệnh
nhân dùng aspirin, với người bị tai biến chúng
ta không thể cho họ uống aspirin tại nhà vì có
thể là họ bị loại tai biến chảy máu não.
Nếu đó là
loại chảy máu não, Asprin có thể làm tình hình
thêm tồi tệ. Cho nên điều quan trọng là để cho
người bệnh thăng bằng và đưa họ đến bệnh viện
ngay. Thời gian là hết sức quan trọng, cứ mỗi
phút chần chờ thì chúng ta mất đi cơ hội được
điều trị kịp thời mà chúng ta cần ngay lúc
đó. Điều quan trọng là bạn phải đưa người bệnh
đến bệnh viện gần nhất”.
Hiệp hội tim mạch
Hoa Kỳ cũng
khuyến
cáo mọi người không nên theo những chỉ dẫn cấp
cứu với người bị tai biến mạch máu não tại nhà
theo phương pháp châm kim vào 10 đầu ngón tay
đến chảy máu hay còn gọi là phương pháp Irene
Liu. Theo các bác sĩ thì không có bằng chứng
khoa học nào cho thấy đây là cách làm cứu được
mạng của bệnh nhân trong khi có thể kéo dài thời
gian chờ đợi để bệnh nhân được chăm sóc y tế kịp
thời.
Mặc dù nguy hiểm,
tai biến mạch máu não là bệnh hoàn toàn có thể
phòng tránh. Theo các bác sĩ, một người muốn
tránh bị tai biến mạch máu não, dù trẻ hay già,
cũng nên bắt đầu một lối sống khỏe mạnh, đó là
giảm ăn muối, giảm đồ béo, ngừng hút thuốc và
tăng cường các hoạt động thể chất. Theo Hiệp hội
Tim mạch Hoa Kỳ, việc ăn quá nhiều muối và đồ ăn
nhanh là một trong những nguyên nhân hàng đầu
dẫn đến tai biến mạch máu não. Bác Suzanne Judd,
chuyên gia dịch tễ dinh dưỡng thuộc đại học
Alabama, thành viên Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ nói
về những nguy cơ trong đồ ăn nhanh: “…Có 3
yếu tố chính trong chế độ ăn này dẫn đến nguy cơ
tai biến mạch máu não tăng. Thứ nhất là muối,
các đồ rán và chế biến sẵn thường có rất nhiều
muối. Chúng ta biết
là người Mỹ giờ đây ăn khoảng 3500 mg muỗi mỗi
ngày, tức là cao hơn rất nhiều so với mức khuyến
cáo. Chế độ ăn đồ rán có lượng muối từ 3,000 đến
4,000 mg muối. Ăn nhiều muối sẽ khiến bạn phải
uống nhiều nước, làm tăng huyết áp, khi tim và
não phải chịu huyết áp cao quá lâu, nó sẽ dẫn
đến nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não.
Yếu tố thứ hai là chất béo bão hòa. Chúng ta đã
biết từ nhiều nghiên cứu trước đây là chế độ ăn
quá nhiều chất béo bão hòa sẽ gây nghẽn mạch máu
não, từ đó dẫn đến ai biến mạch máu não và nhồi
máu cơ tim. Yếu tố cuối cùng trong chế độ ăn này
là nước ngọt. Đã có nghiên cứu gần đây từ
Bắc Carolina và từ đại học Harvard cho thấy uống
nước ngọt là làm tăng thêm năng lượng cho cơ thể
không cần thiết vì khi mọi người uống các nước
ngọt đó, họ không biết là họ đang có thêm năng lượng
cho cơ thể. Chế độ ăn có nước ngọt làm cho bạn
ăn quá nhiều, làm tăng cân, dẫn đến béo phì từ
đó có thể bị tai biến mạch máu não”.
Một nghiên cứu gần
đây được công bố tại Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ
trong năm nay cho thấy có khoảng 2 triệu 300
ngàn người trên thế giới bị chết trong năm 2010
vì các bệnh tim mạch do ăn quá nhiều muối. Hiệp
hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo mỗi người chỉ nên
ăn không quá 1,500 mg muối mỗi ngày, mức này của
Tổ chức Y tế thế giới là 2,000mg.
Theo bác sĩ Ralph
Sacco, những người bị tiểu đường và hút thuốc
đều có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao vì
đây là hai yếu tố dẫn đến xơ cứng động mạch và
khi động mạch bị xơ cứng thì có thể sẽ dẫn đến
nghẽn mạch máu não. Người hút thuốc có từ 2 đến
4 lần nguy cơ tai biến mạch máu não cao hơn so
với người không hút thuốc.
Với ông Lý Kiến
Trúc, kể từ sau lần bị tai biến mạch máu não,
ông đã chú ý hơn tới sức khỏe của mình. Ông uống
thuốc đều đặn theo chỉ dẫn của bác sĩ, theo một
chế độ ăn cân đối ít chất béo hơn và cũng năng
tập thể dục hơn. Ông cho rằng đây là những yếu
tố giúp ông giảm thiểu được nguy cơ bị tai biến
mạch máu não trở lại do huyết áp cao.
VIỆT HÀ RFA (nguồn:
www.rfa.org)
Phần
âm thanh
| 
